Proses Güvenliği Nedir?
Endüstriyel tesisler bir takım kimyasalları ham madde, yarı mamul veya yakıt amacı ile almakta ve bir takım boru, kazan veya ısı değiştiricilerinden dolaştırarak belli üretimler yapmayı amaçlamaktadır.
Bu süreçte tesisler proses yönetimi ile, kabın içine giren kimyasalın tasarım amaçlarına uygun olarak sistemde ilerlemesi ve sistemin belirlenmiş yerlerinden, belirlenmiş formlarda boşalması ve ön görülmeyen yerlerinden boşalmasını engellemeye çalışmaktadır.
Proses güvenliği, tehlikeli madde ve enerjiyi, tasarım sürecinde belirlenen üretme, iletme ve depolama aracında ve tasarım sürecinde belirlenen koşullarda (basınç, sıcaklık, akış, yoğunluk, akım değeri vb.) tutmaya ve olası sapmaları önlenmeye odaklanan, mühendislik ve yönetim prensiplerinin bileşimi, olarak tanımlanabilir. (PSM Framework Guidance Document SAC Doc 186/14/E, 2014, EIGA)
Daha kısa tanım ise; bir kab içine veya iletim hattına alınan veya proses esnasında oluşturulan tehlikeli kimyasalın, iletim ve depolaması tasarım değerlerinden sapmayacak ve istenmeyen noktalardan boşalmayacak.
Ya da istenen miktarın üzerinde boşalmayacak !
O halde proses güvenliği bu amaç için yapılan önleiyci (proaktif) ve hafifletici (reaktif) çalışmaların bütünüdür.
Proses Güvenlik Yönetim Sistemi
Dünya’da ve Türkiye’de henüz bir yönetim sistemi olmayan PGYS için önerilen bileşen yapıları vardır. Bu yapıların birbirlerinden çok önemli farkları olmamak ile beraber bileşen sayıları farklı olabilmektedir.
Türkiye’de KMO, ABD’de AIChE’nin sistemini baz alarak 20 bileşenli bir yapıyı tartışmaya açmıştır. Biz de yeni bir yaklaşım olana kadar bu 20 bileşenli yapıyı kendimize baz olarak kabul etmekteyiz.
- Güvenlik Kültürü
- Yasal gereklilik ve standartlara uyum
- Proses güvenliği yetkinliği
- Çalışanın katılımı
- Paydaşların Bilgilendirilmesi
- Proses Bilgi Birikim Yönetimi
- Tehlike Tanımlama ve Risk Analizi
- İşletme Prosedürleri
- Güvenli Çalışma Pratikleri
- Tesis bütünlüğü ve güvenilirliği
- Yüklenici Yönetimi
- Eğitim ve Performans Güvencesi
- Değişiklik Yönetimi
- İşletmesel Hazır Olma
- Operasyonların yürütülmesi
- Acil durum yönetimi
- Kaza Olay Araştırma
- Ölçümler ve Metrikler
- Denetleme (Auditing)
- Yönetimin Gözden Geçirmesi
Proses güvenliğinin sıklık olarak az ancak etki olarak çok büyük olduğu yaşanan kazalarda anlaşılmıştır. Bunun önüne geçilmesi ise tüm bu bileşen yapısının tesislerde uygulanması ve özellikle birinci bileşen olan güvenlik kültürünün kalıcı bir şekilde yerleşmesi ile mümkün olacaktır.